6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu'na göre: "İş kazası", çalışanların işyerinde veya iş nedeniyle maruz kaldığı, ölüm veya yaralanma ile sonuçlanan olaylardır.
İş kazası sayılan durumlar: 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu kapsamında iş kazası, çalışanların işyerlerinde veya iş nedeniyle geçirdiği kazalardır. Kanunda belirtilen iş kazası sayılan haller şu şekildedir:
Çalışanın işyerinde bulunduğu sırada,
İşveren tarafından yürütülmekte olan iş nedeniyle,
Görevli olarak başka bir yere gönderildiğinde (işyeri dışı),
Emziren kadın işçinin süt izni sırasında,
İşverence sağlanan taşıma aracıyla işe gidiş-geliş sırasında gerçekleşmesi durumunda,
İş kazası bildirimi nasıl yapılır?
1. SGK'nın e-bildirge sistemi üzerinden online olarak.
2. SGK il/ilçe müdürlüklerine elden veya posta yoluyla.
3. Kazanın detaylarını içeren resmi raporlar, tutanaklar ve sağlık raporları eklenir.
4. Kaza tarihinden itibaren 3 iş günü içinde, Sosyal Güvenlik Kurumu’na (SGK) bildirilmelidir.
5. Bildirim, "İş Kazası ve Meslek Hastalığı Bildirim Formu" ile yapılır (e-Bildirge üzerinden) yapılmalıdır. Ayrıca iş yerlerinde tanımlı veya altyapısı olmayan yerler için, ıslak imzalı ve manuel olarak SGK ya bildirilmelidir.
Sağlık Kuruluşlarının Bildirimi: Sağlık kuruluşları, kendilerine başvuran iş kazası vakalarını en geç 10 gün içinde Sağlık Bakanlığı ve SGK’ya bildirmekle yükümlüdür.
Unutulmamalıdır ki çalışanın kendisinin de iş kazası bildirme hakkı vardır: İşveren bildirmezse, çalışan ya da yakını doğrudan SGK’ya başvurarak bildirimde bulunabilir. İş kazalarının bildirilmesi yasal bir zorunluluk olmakla birlikte, İstatistik olarak sağlıklı verilerin işlenmesi için önem arz etmektedir.
Ayrıca, İş kazası bildiriminin yapılmaması halinde işveren bazı ciddi yasal yaptırımlarla karşılaşabilir. Bu sonuçlar bu şekilde:
İdari para cezası: Bildirim yapılmadığı takdirde, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı işverene belirli oranlarda idari para cezası kesebilir.
Tazminat yükümlülüğü: Eğer kazadan dolayı işçi yaralanmış veya ölmüşse, işveren tazminat sorumluluğuna girebilir.
Sigorta tazminatları: SGK’ya bildirilmeyen kazalar, sigorta ve iş kazası tazminatlarını zorlaştırabilir.
Ceza Davası: Eğer iş kazası sonucu ölüm veya ağır yaralanma varsa, cezaî sorumluluk doğabilir ve işveren hakkında ceza davası açılabilir.
Bildirim yapılmazsa idari para cezası uygulanır.
İşveren, kazadan dolayı kusurlu bulunursa, işçiye ve SGK’ya karşı tazminat sorumluluğu doğabilir.
İş kazlarını önlemek için ne yapılmalı?
İş kazalarının önlenmesi için işverenlerin Risk değerlendirmesi yapmak, İş Sağlığı ve Güvenliği eğitimleri vermek, Kişisel Koruyucu Donanımların (KKD) sağlamak, İş Güvenliği Uzmanı ve İşyeri Hekimi bulundurmak, İşyerinde Acil Durum Planı hazırlamak, İşyerinde Psikolojik sağlığı desteklemek, İş kazası raporları ve istatistikler izlemek, İşyerinde güvenlik kültürünü yaymak ve kazaları zamanında bildirmek. İş kazalarını önlemek, yalnızca yasal bir yükümlülük değil, aynı zamanda işyerinde güvenli bir çalışma ortamı yaratmak anlamına gelir bu durum da İşverenin sorumluluğundadır.
"Önlemek ödemekten daha ucuzdur" söylemi, iş sağlığı ve güvenliği alanında çok doğru bir tespittir. İş kazalarının ve meslek hastalıklarının önlenmesi, sadece çalışanların sağlığı ve güvenliği için değil, aynı zamanda işverenler ve şirketler için de uzun vadede çok daha ekonomik ve verimli bir yaklaşım sağlar.